Peter Lagendijk is op 13 augustus 2024 op 88-jarige leeftijd overleden. Tot het laatst is hij actief gebleven met het delen van zijn zorgen en opinies.

Rol staatshoofd bij het formeren van een kabinet

In Frankrijk is het bevredigend geregeld. Er is een President en die benoemt de minister-president  en het kabinet  . De President wordt gekozen voor een periode van vijf jaar. Kan daarna, als hij/zij wil aanblijven, middels rechtstreekse verkiezingen naar huis worden gestuurd maar kan ook herkozen worden voor een tweede termijn.  Het Franse volk bepaalt daarmee de geest van het beleid voor de komende vijf jaar. En spreekt tevens een oordeel uit over de afgelopen vijf jaar.

In de Nederlandse democratie moeten de diverse politieke stromingen het eens worden daarbij rekening houdend met aantallen zetels die iedere stroming wist te behalen bij de Kamerverkiezingen. In 2021 is dat moeizaam verlopen doordat een partij als D’66 een voorkeur uitsprak voor een centrum-links kabinet. Twee daarvoor in aanmerking komende linkse partijen – Partij van de Arbeid en Groen Links – wilden uitsluitend deelnemen als een gezamenlijkheid.   Het linkse blok werd afgewezen door o.a de grootste partij, de VVD. Daardoor werd een meerderheid in de tweede Kamer onmogelijk.

Het werd een langdurig proces mede door de leider van D’66 die voor zichzelf een belangrijke positie zag weggelegd en daardoor voor veel oponthoud zorgde.

Het huidig staatshoofd Koning Willem-Alexander blijft buiten de kabinetsformatie. Zijn moeder, toenmalig Koningin Beatrix, speelde zeker een rol en nam ook initiatieven.

Het is wellicht te verkiezen over te gaan tot het wijzigen van de Nederlandse staatsinrichting. De vraag blijft of Nederland een monarchale democratie kan blijven. Opiniecijfers geven aan dat het de wens is van meer dan twee-derde van de Nederlanders. Een riante meerderheid die niet terzijde kan worden geschoven. Het is aan staatsrechtgeleerden om een systeem te ontwerpen waar de macht in handen komt van  een gekozen Staatshoofd. Hun slotsommen kunnen per referendum aan de bevolking worden voorgelegd.